A Latin Reader

42. A Little Bird Teaches Self-reliance

Aesō­pus, ille ē Phry­giā fābulā­tor, haud immer­itō sapiēns exīs­timā­tus est, nam quae ūtil­ia erant, nōn sevērē neque imper­iōsē praecēpit, ut philosophīs mōs est, sed rēs salūbrēs in men­tēs ani­mōsque hominum cum quā­dam inle­ce­brā induit. Haec eius fābu­la dē avic­u­lae nīdulō lep­idē atque iūcundē mon­et, spem haud umquam in aliō, sed in sēmetip­sō haben­dam esse.

Avic­u­la, inquit, est par­va, cui est nōmen cas­si­ta. Habi­tat nīdulā­turque in segetibus, eō ferē tem­pore, ut appetat mes­sis pul­līs iam iam plū­man­tibus. Ea cassī­ta in sēmen­tibus forte nīdum fjcer­at tem­pestīviōribus. Proptereā, frū­men­tīs flavēs­cen­tibus, pul­lī eti­am tunc involu­crēs erant.

Dum igi­tur ipsa īret ut cibum pul­līs quaer­eret, eōs ita mon­et: “Sī quid fīet aut dīcē­tur, ani­mad­ver­tite, ut mihi, ubi redībō, nūntiētis.”

Domi­nus sege­tum illārum fīli­um vocat et “Vidē!” inquit, “haec seges ēmātūruit et manūs iam pos­tu­lat! Idcir­cō crās, ubi prī­mum dīlūculābit, rogā amīcōs nos­trōs ut veni­ant et hanc mes­sim nōbīs metant.”

Haec ubi ille dix­it, disces­sit. Atque ubi red­it cassī­ta, pul­lī trem­i­bundī ōrant mātrem, ut iam sta­tim prop­eret inque ali­um locum sēsē asportet. “Nam domi­nus,” inquiunt, “amīcōs rogāvit utī lūce ori­ente veni­ant et metant.”

Māter iubet eōs ōtiōsō ani­mō esse: “Sī enim domi­nus,” inquit, “mes­sim ad amīcōs reic­it, crās seges nōn metē­tur neque necesse est hodiē utī vōs auferam.”

Diē posterō māter in pābu­lum volat. Domi­nus quōs rogāver­at exspec­tat. Sōl fer­vit, et fit nihil. It diēs, et ami­ci nūl­lī veni­unt. Tum ille rūr­sum ad fīli­um: “Amīcī istī,” inquit, “cessātōrēs sunt. Quīn potius īmus et cōgnātōs adfinēsque nos­trōs rogā­mus, ut adsint crās et metant?”

Iti­dem hoc pul­lī pavē­fac­tī mātrī nūn­tiant. Māter hortā­tur ut tum quoque sine metū ac sine cūrā sint. “Cōgnātī adfīnēsque nūl­lī fer­mē tam sunt obse­quibilēs,” ait, “ut nihil cūncten­tur et sta­tim dic­tō oboe­di­ant. Vōs modo adver­tite, si quid dēnuō dīcētur.”

Aliā lūce ortā, avis in pās­tum pro­fec­ta est. Cōgnātī et adfīnēs oper­am, quam dare rogātī sunt, nōn dedērunt. Ad postrē­mum igi­tur domi­nus fīliō: “Valeant,” inquit, “amīcī cum propīn­quīs. Adfer­ēs prīmā lūce duās fal­cēs. Ūnam egomet mihi, et tū tibi capiēs alter­am, et frū­men­tum nōs­metip­sī manibus nos­trīs crās metēmus.”

Id ubi ex pul­līs dīxisse dominum māter audīvit, “Tem­pus,” inquit, “est cēdere et abīre. Fīet nunc dubiō procul id quod dīx­it.” Atque ita cassī­ta nīdum migrāvit; seges ā dom­inō dēmes­sa est.

Haec est Aesōpī fābu­la dē amicōrum et propīn­quōrum levī plērumque et inānī fīdū­ciā. Hanc Aesōpī fābu­lam Q. Ennius venustē versibus com­po­suit, quōrum postremum habēre cordī et memo­ri­ae oper­ae pretium est:

quid exspec­tēs amīcōs, quod tūte agere pos­siēs.

Lit­tle is known about Aesop, whose name is con­nect­ed with so many fables. He is sup­posed to have been a Greek writer of the lat­ter half of the sixth cen­tu­ry B.C.

The philoso­phers teach stern­ly and arbi­trar­i­ly, but Aesop both teach­es and delights.

spem …: the teach­ing of the sto­ry is here giv­en in the indi­rect form.

in one’s own self, ‑met is some­times used to empha­size the pro­nouns, and occa­sion­al­ly, as here, ipse is added to give increased emphasis.

eō ferē …: usu­al­ly at such a time that the har­vest is approach­ing when the young birds are just on the point of feath­er­ing out. pul­līs plū­man­tibus is Abla­tive Absolute.

in sēmen­tibus … tem­pestīviōribus: in the ear­li­er grain, i.e. that ripens earlier.

sī quid fīet aut dīcē­tur: what­ev­er is said or done.

ubi prī­mum dīlūculābit: as soon as it is light.

ōtiōsō ani­mō: of calm mind, Abla­tive of Characteristic.

quīn potius īmus: why do we not go rather?

ut … cūncten­tur: that they will not hes­i­tate at all.

valeant …: good-by to friends and relatives!

-met is some­times used to empha­size the pro­nouns, and occa­sion­al­ly, as here, ipse is added to give increased emphasis.

quōrum … est: the last of which it is worth while to have in mind.

quid, amīcōs: exspec­tō has here two accusatives, the usu­al con­struc­tion with verbs of asking7, demand­ing, etc.

tūte: you your­self, ‑te has the force of -met.

pos­siēs: an old form equiv­a­lent to pos­sīs.